Pinoy Mental Health Blog

Today I will introduce a new section in the blog, the PRO Section. I may end up writing more stuff in this section as it is easier to write in english. The objective of this area/category tag is to publish material/advice that can be useful for:

• Health Care Workers
  • Mental Health Workers
  • Nurses
  • Social Workers
  • Barangay and City Health Officers
  • Non-Psychiatrists Medical Professionals
• School and Company Counselors
• HR Managers
• Mental Health Advocates
• Well-informed Patients and Caregivers

Constructive critique, suggestions, collaboration are most welcome. You can contact me at: chrisalipiomd@gmail.com

Also if you wish to hold Mental Health seminars in your school, company, institution. Feel free to email me.

-Dr. C

Ang psychotherapy o talk therapy ay isang mabisang paraan ng gamutan sa maraming mental health conditions. Ito ay maaring magdulot ng pagbuti ng pakikisalamuha sa iba, pagbawas ng stress na nararanasan, at mas malalim na pagkilala sa sarili. Nangangailangan ito ng motibasyon, disiplina, trabaho sa panig na pasyente, pamilya, at doktor, upang maging epektibo. Ang isang pasyente ay makikinabang dito depende sa lala ng karamadaman, abilidad na magmuni muni tungkol sa sarili at motibasyon na isabuhay ang mga natutunan sa therapy.

Kailangan tandaan na maaring maungkat ang mga hindi magandang ala-ala habang nasa psychotherapy katulad ng guilt, anxiety, nalimutan ng galit, at lungkot lalo na sa mga unang yugto ng psychotherapy. Kapag nakakaramdam ng mga hindi magandang pakiramdam, importante na ito ay ipaalam sa iyong psychotherapist para ito ay mabigyan ng tamang konteksto at ma-process.

Tandaan, ang tinutukoy kong psychotherapy dito ay ang pormal na mga klase ng psychotherapy na may specific na pamamaraan at technique. Maraming klase ng psychotherapy (See below). Kung sa unang pag-uusap niyo ng iyong doktor ay nagpayo siya sa iyo at may mga itinuro siya sa iyong ilang paraan para gumaang ang iyong pakiramdam, ito ay maaring mapabilang sa tinatawag na brief therapy/crisis intervention o kadalasan, supportive psychotherapy. 

Ano ang ginagawa sa psychotherapy?

Isipin na parating may 3 bahagi ang kahit anong klase ng psychotherapy. Una, ang assessment na bahagi. Dito, kinukuhaan ng background na impormasyon ng therapist ang pasyente. Maari itong magfocus sa mga pangyayari na kasalukuyang nararanasan sa pasyente o magfocus naman sa mga nangyari sa nakalipas ng pasyente. Maaari itong magtagal ng isa hanggang maraming sessions depende sa lalim ng pagkolekta ng impormasyon na kinakailangan. Maaari ring magbigay ng interpretasyon at kuro-kuro ang therapist sa mga ibabahagi ng pasyente at kadalasan magkakaroon na ng mas malalim na pagkilala ang pasyente sa kanilang sarili. Maaari ring madiskubre ng pasyente sa paglalahad ng kanilang talambuhay o kasalukuyang mga karanasan na iba na ang pananaw nila ngayon sa kanilang mga karanasan kumpara noong panahon na naganap ito. Sa ikalawang bahagi, mag se-set ng goals/objectives (layunin) ang therapist at pasyente. Ano ang mga tratrabahuhin nila para isaayos at baguhin. Ikatlo, ay ang mismong mga sessions kung saan isasakatuparan ang mga napagusapang mga plano at layunin. May iba ibang paraan, technique, of methodology ng psychotherapy. Ito ay tatalakayin ng mas malalim sa mga susunod na bahagi. Kadalasan meron ding tinatawag na “termination phase” or pagtatapos na bahagi kung saan binabalikan kung nangyari o nakamit ba ang mga layunin ng psychotherapy at inihahanda ang pasyente sa paghihiwalay nila ng landas ng therapist.

Lahat ba ng Mental Health Condition ay maaring gamitan ng psychotherapy?

Hindi. Ginagawa ang ang psychotherapy sa tamang oras at sa tamang kondisyon ng pag-iisip ng pasyente. Kailangang handa ang isip ng pasyente (receptive) na gawin ang proseso ng psychotherapy. Karaniwan, may mga panuntunan (requirement) na hinahanap ang therapist/psychiatrist upang masabi na ang pasyente ay makikinabang sa gagawing psychotherapy.

Ano ang mga ito? (1) Kapasidad na magmuni-muni tungkol sa sarili (insight and psychological mindedness) (2) Kapasidad na makaisip sa abstract level (capacity to understand metaphors and analogies) o kapasidad na mahango ang tunay kahulugan ng mga kasabihan, salawikain, mga talinhaga, at mga kasabihan; (3) Fair judgment – kapasidad na matukoy ano ang magiging posibleng mga resulta ng isang desisyon at piliin ang mas akmang aksyon; (4) Intact Reality Testing – alam at tanggap ang katotohanan at hindi; (5) Good Impulse Control – hindi mapusok; (6) Meaningful Object Relations – matatag na kakayanang mapanatiling mabuti at buo ang imahe ng mga mahal sa buhay sa loob ng isip (Basahin: Ano ang Object Relations?); (5) Acceptable level of compartmentalization – kakayanang hindi paghaluin ang mga iba’t ibang isyu na hindi magkaugnay; (6) Acceptable Level of Frustration Tolerance – kakayanan na matanggap na hindi agad nakukuha ang lahat ng isang iglap lang.

Madalas, tinitimbang ng isang therapist/psychiatrist ang kakayanan ng isang pasyente/kliyente na mag-benefit sa psychotherapy. Maari nitong baguhin ang pamamaraan base sa mga reaksyon ng pasyente sa mga ideya at test na isasagawa niya sa pamamagitan ng matalinhagang pagtatanong.

Ano ang kaibahan ng Psychiatric Consultation at Psychotherapy Session?

Ang psychotherapy ay isa sa mga paraan ng gamutan sa psychiatry/psychology. Ang panggagamot sa psychiatry ay mahahati sa tatlong aspeto: biological, psychological, at social. Ang pagbibigay ng gamot ay ang biological na parte, ang psychotherapy ay ang sa psychological, at ang mga bagay katulad ng case management (pag asikaso ng social worker ng mga bagay na makakatulong para mapabuti ang kalagayan ng pasyente sa kaniyang lugar na ginagalawan katulad ng pagtulong magkatrabaho, mailipat sa mas akmang eskwela, o mailagay sa tamang tahanan).

Sa unang pagpunta pa psychiatrist o psychologist, karaniwan isang consultation ang ginagawa. Ang layunin nito ay makabuo ng isang diagnosis o matukoy ang mga main problems na kailangang ayusin. Maaring magbigay agad ng lunas at maari ring magtagal ng ilang meeting ang pagtukoy na ito. Maari sa pagkonsulta na ito ay makapagbigay ng payo ang therapist o makapag bigay ng ilang kuro kuro tungkol sa kalagayan ng pasyente ngunit katulad ng sabi ko na, ito ay parte ng “supportive psychotherapy,” pagbibigay lamang ng suporta. Matatawag itong isang klase ng psychotherapy ngunit hindi ito nakakapagbigay ng pangmatagalan na lunas.

Sa madaling sabi, hindi ibig sabihin na nagpunta ka sa psychiatrist at kinausap ka nito ay nakapagpsychotherapy ka na. Pinaplano ito at may tukoy na proseso.

Sa mga susunod na bahagi, tatalakayin pa ang…

• Ano ang mga klase ng psychotherapy?
  • Individual Psychotherapy
    • CBT
    • Psychodynamic Psychotherapy
    • Interpersonal Psychotherapy
    • Brief Interventions at Supportive Psychotherapy
  • Group Therapy
    • Group Therapy para sa Addiction
    • Couple’s Therapy
    • Family Therapy

–Christopher P. Alipio, MD, DSBPP
Psychiatrist

Sino-sino ang may karapatan magkaroon ng PWD ID?

————————————————————————————————–

Para sa mga taong nakakaranas ng mga Mental Health Conditions (Karamdamang Pang-kaisipan), marami ang nagtatanong kung maari ba silang makakuha ng Medical Certificate/Abstract para manging supporting document upang makahingi sila ng PWD ID. Maraming mga impormasyon ang kailangan malaman tungkol sa bagay na ito.

• Ang karamdaman/kondisyon ko ba ay qualified para magkaroon ng PWD ID?
• Ano ba ang psychosocial disability?
• Ano ang mga karapatan o benepisyo ng taong may PWD ID?
• Saan at paano ako mag-aapply?

1. Ano karamdaman o kondisyon ko ba ay qualified para magkaroon ng PWD ID?

Sa kasalukuyan, sa ating bansa, walang panuntunan (criteria) para ispesipiko na masabi kung anong mga karamdaman na pang-kaisipan o lala (severity) ng mga ito na maaring ma-deklara na disabled. Dahil dito, sa susunod na convention ng mga psychiatrist, ito ay pag-uusapan at pag-meemeetingan upang magkaroon ng pamantayan at uniformity sa pag-issue ng medical certificate for psychosocial disability.

Ang ilan sa mga hindi opisyal na pamantayan na ginagamit ng doktor sa pag-assess kung ang isang tao ay may psychosocial disability ay:

Global Assessment of Functioning (GAF) | Wiki Link |

Personally at bilang propesyonal, dahil walang panuntunan, ginagamit ko ang score na 51 pababa bilang na maaaring ma-konsidera na may psychosocial disability.

Sa pagsalin sa Pilipino:

51-60 Katamtamang mga Sintomas – Katamtamang kapansanan sa  sa pakikisalamuha, trabaho o eskwela (halimbawa: kaunti ang kaibigan, parating nagkakaproblema sa mga katrabaho)

41-50 Seryosong mga sintomas (suicidal, malalang obsessional na mga ritwal) o seryosong kapansanan sa social, trabaho o eskwela (walang kaibigan, hindi mapanatili ang trabaho/parating natatanggal, o hindi talaga makapagtrabaho)

31-40 Kaunting problema sa pagtanggap ng realidad at hirap makipag-usap (illogical, hindi maintindihan, kakaiba ang pananalita, hindi maalagaan ang sarili, hindi makapagtrabaho)

21-30 Halos lahat ng kinikilos ay dulot ng mga delusyon, bulong o, malalang kapansanan sa komunikasyon, pagdedesisyon, o hindi na maka gawa kahit mga simpleng bagay (halimbawa: nasa kama lang buong araw)

11-20 Kaunting panganib na masaktan ang sarili o iba dahil hindi alam ang ginagawa o suicidal o bayolente o wala talagang kakayanan na makipag komunikasyon, paminsan-minsan na hindi mapangalagaan ang pansariling kalinisan

1-10 Lubos na panganib na masaktan ang sarili o ibang tao, madalas na hindi napapangalagaan ang sariling kalinisan.

Malinaw naman siguro kung bakit ang score na 50 pababa ay maaring i-consider na psychosocially disabled.

Sa bagong DSM-5 (ito ay libro kung saan nakikita ang mga pangalan at depinisyon ng mga mental health conditions) merong bagong scale o sukatan na ginagamit para masukat ang disability. Ito ay ang WHODAS 2.0 o WHO Disability Assessment Scale | Link |

Sa aking palagay, ang score na equivalent sa moderate at mas malala pa ay ang maari ring masabing psychosocially disabled.

TANDAAN, hindi base ang pagkadeklara ng psychosocial disability sa ilang mga diagnosis ng mental health conditions kungdi sa level ng functionality ng mga taong dumadanas dito.

Ang mga karaniwang mga karamdaman na nabibigyan ng psychosocial disability ay: Intellectual Disability ( Dating Mental Retardation), Severe/Malalang Schizophrenia, Depression at Bipolar.

2. Ano ba ang psychosocial disability?

Ayon sa depinisyon ng UN | Reference | ang psychosocial disability ay naglalarawan sa mga nararanasan ng tao na may kakulangan o kapansanan na may kinalaman sa kanilang kaisipan na nagdudulot upang mawala/mabawasan ang kakayanan nila na makapag-isip ng malinaw, mapangalagaan ang sarili, at pamahalaan ang kanilang buhay. (Ako lamang ang nag-salin nito)

Maaring uriin ang psychosocial disability bilang: permanente o temporary at Lubos o Bahagya.

• Complete Permanent (Permanente at Lubos na Kapansanan) – halimbawa: severe intellectual disability, severe autism, disorganized schizophrenia
• Complete Temporary (Pansamantala pero Lubos Kapansanan) – halimbawa: acute severe manic episode ng Bipolar, severe depressive episode ng Major Depressive Disorder
• Partial Permanent (Permanente pero bahagysang Kapansanan) – halimbawa: Bipolar in remission, Dysthymia (Subclinical depresion)
• Partial Temporary (Pansamantala at bahagyang Kapansanan) – halimbawa: Adjustment, Trauma

Sa kasalukuyan, hindi required na uriin kung anong uri ng kapansanan ang meron ang pinagkakalooban ng PWD ID, dahil dito, karaniwan, nagiging permanent disability ID ang naibibigay sa mga tao samantalang may mga ilan na pansamantala lang ang kanilang kasalukuyang kalagayan at dapat lang na baguhin ang kanilang mga estado at karapatan. Ako ay naniniwala na dapat higpitan ang pag-issue at tagal ng validity ng PWD ID upang maproteksyonan ang mga taong talagang deserving ng karapatan ng PWD ID.

3. Ano ang mga karapatan o benepisyo ng taong may PWD ID? | Reference |

Depende sa lugar, minsan may dagdag na benepisyo. Ang ilan sa importanteng mga benepisyo ay:

• 20% discount sa gamot
• 20% sa kainan
• 20% sa transportasyon
• 20%  sa mga piling grocery items
• VAT Exempted sa ilang bilihin
• Automatic Philhealth enrollment
• Express Lanes sa mga pila
• Libre sa parking sa ilang QC Malls

4. Saan at paano ako mag-aapply?

Magpunta sa inyong attending doktor, madalas kailangan iyong nakakita na sa inyo ng matagal. TANDAAN: Hindi mag-iissue ang doktor ng medical certificate para sa kapansanan sa pag-iisip na isang beses lang kayo nakausap.

Dalhin ang Medical Certificate sa Barangay at kumuha ng Barangay Certificate at tanungin ang mga susunod na hakbang.

Dalhin ang mga dokumento at 2 piraso na 1×2 ID Picture sa munisipyo/city hall/DSWD at magfill up ng form.

WALANG BAYAD ANG APPLICATION!

Sa kasalukuyan, kada 3 taon ang renewal ng PWD ID.

============

Karagdagang Sangunian (References):

• Psychosocial Disability sa Trabaho
• PWD Philippines
• National Council for Disability Affairs

============

PAALALA at DISCLAIMER : Sa layuning maging payak at simple ang mga paliwanag dito, ang references na ginamit ko ay kung maari ay simple rin katulad ng wikipedia. Ang impormasyon dito ay hindi para sa mga propesyonal. Maaring na-oover simplify minsan ang mga paliwanag upang ito ay maadaling maintindihan. Pasintabi po.

============

Sulat ni:
Christopher P. Alipio, MD, DSBPP
Psychiatrist
Centuria Medical Makati
Amang Rodriguez Memorial Medical Center
Veterans Memorial Medical Center

The (Financial) Burden of Mental Health Care in the Philippines

Sensitibong topic parati at madalas nahihiya ang mga tao na magtanong kung magkano ba talaga ang kailangan para mapangalagaan ang kanilang kalusugang pang-kaisipan(Mental Health). Madalas, ako mismo ang nagbribring up at direktang nagtatanong kapag patapos na ang unang konsultasyon, at naibahagi ko na ang nirerekomenda kong strategy ng gamutan, kung ang gamot ba na aking napili ay “affordable” para sa pasyente.

Magkano ba talaga ang kailangan para makapagpacheck-up ng mental health. Ang simpleng sagot: DEPENDE sa setting.

Konsultasyon

• Private Consultation: Depende sa lugar, mura na ang 1,000 pesos na unang konsulta at 700 na follow-up. Karaniwan nasa mga 2,500 average para sa isang oras.
• NGO: Katulad ng PMHA (Philippine Mental Health Association sa East Avenue) Meron silang social worker na titimbang ng kakayanan mo magbayad.
• Government OPD: Minimal na bayad (300-100 or less) o madalas libre.
  • Aling Government hospitals ang may mura/libreng mental health professionals o Psychiatry Units?
    • PGH – Philippine General Hospital
    • Jose Reyes Memorial Medical Center
    • National Center for Mental Health
    • Rizal Medical Center
    • Quirino Medical Center
    • Amang Rodriguez Memorial Medical Center
    • Cavite Center for Mental Health
    • Quezon City General Hospital
  • Mga Private Teaching Hospitals na may out patient services (mura/minimal fee) – Tandaan: may mga trainee na doktor (intern/medical clerks/residents) na magiinterview sa iyo sa mga Private Teaching Hospitals. Huwag mangamba, sila ay sinusupervise ng mga consultants/senior residents. Walang magiging magaling na doktor kung hindi sila magsasanay, isipin na ikaw ay nagbabahagi ng kaalaman sa kanila.
    • UST
    • UERM Memorial Medical Center
    • The Medical City
    • FEU-NRMF

Nakakalungkot lang kung minsan na ang mga taong may kapasidad naman magbayad at nakakagastos para sa mga bagay na mukhang di naman kasing importante ng kanilang Mental Health, ay umaagaw ng oras sa mga totoong indigent na pasyente sa mga government OPD. Sila pa karaniwan ang kumakain ng maraming oras kumpara sa mga totoong nangangailangan ng libreng serbisyo ng gobyerno.

Mga Gamot

Marami ang nangangamba na mahal ang gamot na para sa depression, o schizophrenia, at iba pang mental health conditions. Marahil, totoo ito sa puntong, kadalasan kinakailangan na inumin ng matagal na panahon (buwan) o minsan gawing maintenance ang mga gamot na ito, ngunit, ang kadalasan kong sinasabi sa aking mga pasyente: “Ano ba ang halaga ng iyong Peace of Mind?” Isa pa, marami ng available na Generic brands na epektibo naman at ligtas. Sinasabi ko rin nga sa aking mga pasyente: “Minsan mas hiyang pa ang isang tao sa mas affordable na brand. Que colgate o happee toothpaste pareho lang pong nakakalinis ng ipin.”

Mga halimbawa ng mga gamot:

• Antidepressant/Anti-anxiety: Branded: higit sa 50 pesos ang isa, Generic: 19 pesos ang pinakamurang alam ko.
• Antipsychotic (new generation): Branded: higit sa 70 pesos ang isa, Generic: 40 pesos
• Antipsychotic (old generation halimbawa: laractyl, thorazine): mura lang, generic minsan less than 10 pesos, malakas ang side-effect.
• Antipsychotic injectible/depot: bisa ay mula 2 linggo hanggang isang buwan o higit: mula sa 100+ pesos (lumang klase) hanggang sa 10,000 pesos higit pa sa new generation (Sustenna).
• Mood Stabilizer: Branded: higit 60 pesos ang isa, Generic merong nasa mga halagang 20 pesos lang.

Importante ring malaman ng mga pasyente at kamag-anak na pwedeng humingi ng tulong para sa gamot sa mga iba’t-ibang ahensiya katulad ng DSWD, PCSO, o mga lokal na pamahalaan. Namamahagi sila ng voucher na pwede ninyo ibili ng gamot. Kailangan lang ninyo ng medical abstract mula sa inyong mga doktor at certificate of indigency galing sa inyong barangay.

Pahabol na payo: Huwag mahiyang magtanong sa inyong doktor tungkol sa mga halaga ng gamot na nirereseta sa inyo, tanungin kung may mairerekomenda ba na mas affordable at epektibo naman na version. Pag follow-up banggitin kung ano ang brand na nabili niyo o nirekomenda ng pharmacist sa inyong doktor. Magtanong. Hindi po maooffend ang inyong doktor sa mga tanong tungkol sa presyo. Naiintindihan po namin ang kalagayan ng lahat. Trabaho po namin yun.

Edit #1: July 22, 2018

Admission sa Ospital

Kung sa pagkakataon na kailanganin ma-admit para obserbahan o para mapa-hupa ang sumpong ng ibang mental health conditions, karaniwang may gastos din.

• Kuwarto: depende sa klase ng hospital, sa government hospital, maaring ma-cover ng philhealth ang kwarto kung nasa loob pa ng 45 days per year na alloted na libreng room cost. Kung sa private admission o semi-private, magsisimula ito sa mga 700 pesos per day pataas.
• Professional Fee ng doktor: Sa government, maaring malibre, covered ng philhealth. Sa private setting, magsisimula sa 1,000 per day ang charge.
• Gamot habang nasa hospital: Sa government, kung available ang gamot sa hospital, maari rin itong ma-cover ng philhealth. Kung sa private, depende sa hospital, maari itong i-charge sa iyong final bill o pwede ring itanong kung pwedeng bibilhin na lang ang gamot sa labas.
• Custodial Care/Homecare/Pa-alaga: Ang ibang pasyente na may matagal ng karamdaman sa pag-iisip at bumaba na ang functioning ay maari ring ilagak sa isang custodial care facility. Ito ay para makapagtrabaho ang mga kamag-anak, dahil walang maiiwan na kasama nila sa bahay. May mga homecare facility na magsisimula ang bayad sa mga 12-15k per month, kasama ang board and lodging at ang once a month na check-up ng doktor sa loob ng pasilidad, ang mga gamot ay karaniwan naka-atang pa rin sa mga kamag-anak. Sa mas matataas na halaga, maari ring masama na rin ang gamot. Depende rin ito sa mga amenities ng pasilidad. Sa aking mga nakikita, ang mga homecare facilities na nasa mga 25k pataas per month, ay maayos na maayos na ang hitsura. Mga professional ang mga magbabantay sa mga pasyente at rehistrado sa department of health ang mga pasilidad na ito.

–Christopher P. Alipio, MD, DSBPP
Psychiatrist

Sinalin ko sa Tagalog ang Mga Karapatan ng mga Mental Health Patients sa ilalim ng Philippine Mental Health Act:

CHAPTER II
MGA KARAPATAN NG PASYENTE AT IBA PA

Section 5. Mga Karapatan ng Service Users (Pasyente). Ang mga Service Users ay makakatamasa ng pantay at walang halong diskriminasyon na mga karapatang ginagarantiya ng Saligang Batas ng Pilipinas, ng UN Universal Declaration of Human Rights, ng Rights and the Convention on the Rights of Persons with Disabilities, at iba pang mga naaayon na International at Regional Human Rights Conventions and Declarations, kabilang ang mga sumusunod:

1. Kalayaan mula sa social, economic, at political discrimination at stigma, gawa man ng pribado o pampublikong mga tao o institusyon;
2. Maisakatuparan lahat ng karapatang sibil, political, social, religious, at kultural. Pagrespeto ng pansariling katangian, at abilidad na walang bahid na diskriminasyon sa mga kakulangan(disabilities), edad, kasarian, sexual orientation, lahi at tribo, kulay ng balat, lengwahe or dialekto, relihiyon, at kalagayan sa buhay(social status);
3. Karapatan sa makabagong gamutang base sa ebidensiyang mula sa pananaliksik, at pantay na standard at kalidad anuman ang kanilang edad, kasarian, sexual orientation, kalagayan sa buhay, at lahi o tribo;
4. Karapatan sa abot-kayang mahalagang serbisyong pang-kalusugan at pang-lipunan (social services) para maabot ang pinaka-mataas na antas ng pamantayan ng Mental Health;
5. Karapatan sa serbisyong pang Mental Health sa lahat ng antas ng national health care system;
6. Sa pamamagitan ng koordinasyon mula sa iba’t ibang ahensiya at eksperto, mabigyan ng daan sa komprehensibo at magkatugmang gamutan, kasama ang prevention, promotion, rehabilitation, support na naglalayong mapag-tuunan ng pansin ang mga pangangailangang pang-kaisipan;
7. Access sa psychosocial care at clinical treatment sa paraang di mahigpit (restrictive)
8. Makataong pagtrato na malaya mula mag-isang pagkaka-lagak(solitary confinement), torture, at iba pang paraan na malupit, mapanganib, hindi makatao, nakapang-hihiya na mga paraan na hindi base sa scientific na ebidensiya;
9. Access sa aftercare at rehabilitation sa bawat komunidad na naglalayong maibalik ang mga service users(patients) sa kanilang mga tungkulin bilang may silbing mamamayan;
10. Access sa sapat na impormasyon sa mga serbisyong kalusugang pang-kaisipan (Mental Health)
11. Lumahok sa adbokasiya na pang kalusugang pangkaisipan (Mental Health Advocacy), pag-paplano ng mga polisiya, batas, paraan ng pamamahagi ng serbisyo, pag-monitor, pananaliksik, at pagsusuri;
12. Confidentiality sa lahat ng impormasyon, komunikasyon, at records sa ano mang paraan patungkol sa mga impormasyon ukol sa Mental Health ng isang service user(pasyente). Ang mga impormasyon na ito ay hindi maaring masiwalat ng walang nakasulat na pahintulot ng service user o ng kanilang legal na kinatawan (legal representative), liban sa mga sumusunod:
    1. Court Order
    2. May nakasulat na pahintulot ng service user
    3. Isang mapanganib na emergency kung saan ang impormasyon ay makakatulong na mailigtas ang buhay ng service user o ng ibang tao
    4. Ang service user ay isang menor de edad at ang mental health professional ay may hinala na isa siyang biktima ng pag-aabuso
    5. Kailangan ang impormasyon sa isang administrative, civil o criminal na kaso laban sa isang Mental Health Professional
13. Magbigay ng pahintulot (informed consent) bago makatanggap ng gamutan at ang karapatan na bawiin ang pahintulot na iyon sa kahit anong oras. Ang pahintulot na iyon ay dapat na kasama sa record ng pasyente;
14. Makibahagi at lumahok sa pagdedesisyon sa paraan ng gamutan;
15. Makapagtalaga at humirang ng legal representative na kakatawan sa kanila, maliban kung sila ay nalilito o pansamantalang walang kapasidad magdesisyon;
16. Makatanggap at makapagpadala ng komunikasyon sa ano mang paraan at sa makatwirang oras kabilang ang kanilang legal representative at kinatawan mula sa Commission on Human Rights (CHR);
17. Serbisyong legal, mula sa pribado o sa Public Attorney’s Office;
18. Access sa kanilang record maliban kung sa palagay ng Mental Health Professional na makakasama sa service user o sa iba na malaman ang nila ang nilalaman ng kanilang record. Sa pagkakataon na hindi pahintulutan ang service user o kanilang legal representative, maari nila ito iakyat sa Internal Review Board o CHR para mapagdesisyunan;
19. Pagbahagi ng mga karapatan na ito sa loob ng 24 hours ng admission sa paraan na maiintindihan ng nagbabasa
20. Sa sarili o sa pamamagitan ng legal representative na makapag reklamo sa mga serbisyong natanggap, mga pag labag sa mga karapatan, pagkakaconfine ng laban sa loob;

Basahin: RA 11036  Philippine Mental Health Act

=================================

Sinalin sa Filipino (Tagalog) ni Christopher P. Alipio, MD, DSBPP

=================================

Maraming tao ang nakakaranas ng panandaliang hirap sa pagtulog. Maaring may pagbabagong nangyari kamakailan lang sa buhay, namamahay, o may iniisip.

Iba’t ibang klase ang hirap sa pagtulog. Pwedeng: (1) hirap makatulog, pero pag nakatulog na tuloy tuloy na; (2) parating nagigising (tulog manok); o (3) nagigising ng madaling araw tapos di na makabalik sa pagtulog. Pwede ring kombinasyon ng mga ito at iyon ay minsan nangangahulugang, buong gabi ka ng di makatulog.

Maari ring ang problema ay na-iba ang iyong “body clock.” Sa umaga ka na nakakatulog.

Ito ay mga bagay na itatanong sa iyo kung ikaw ay komunsulta sa isang sleep specialist na internist o isang psychiatrist.

Ano ang maari kong gawin para maka-huli ng tulog ng hindi pumupunta sa doktor?

Pagbutihin ang iyong “sleep hygiene.” Ito ay mga habits, o gawi natin bago matulog na dapat ay papagbutihin.

• Iwasan matulog/umidlip sa umaga.
• Mag set ng regular na schedule ng pagtulog at pag-gising kahit na weekend dapat pareho ang oras ng iyong gising.
• Iwasan uminom ng kape, softdrinks, o cobra sa gabi. Pinapayo ko karaniwan sa mga pasyente ko na huwag na uminom ng mga ito lampas ng alas-kwatro ng hapon.
• Magkaroon ng regular na exercise.
• Huwag kumain ng marami bago matulog. Kung maghapunan o mag late-snack, iwasan humiga agad, magpalipas ng dalawang oras bago humiga dahil ito ay magdudulot ng heart burn o GERD.
• Dapat maliwanag ang bahay sa umaga (natural na liwanag).
• Dapat madilim at medyo malamig ang kwarto o lugar ng tulugan.
• Iwasan magkut-kot ng cellphone/tablet sa kama.  Sindihan ang “blue light filter” ng iyong cellphone kung gabi. Ang blue light ay nagpapa-gising ng utak.
• Huwag “magpa-antok” sa kama. Sa silya o sa sahig mag-pa antok (mag-basa ng libro) kapag inaantok na o handa na matulog, tsaka lang lumipat sa kama. Mas maganda kung walang TV sa kwarto. Ituring na ang kama ay gagamitin lang sa pagtulog at romansa. Huwag kumain o gumawa ng iba pang bagay sa ibabaw ng kama.

Pwede ba akong uminom ng gamot?

Pwede uminom ng melatonin (sleepasil), iterax, o diphenhydramine kahit hindi kumonsulta. Ito ay mga over-the-counter na gamot.

Kailan dapat pumunta sa doktor?

• Ilang araw ka ng hirap matulog at kahit gawin ang mga paraan sa itaas o uminom ng gamot na nabanggit, hindi ka parin makatulog.
• Ang insomnia mo ay nagdudulot na ikaw ay maging irritable o hindi maka-gawa ng mga dati mong gawain sa opisina, bahay o eskwela. (Apektado ang iyong “functionality”).

Paalala

• Habang tayo ay nagkaka-edad, sadyang umiikli ng bahagya ang ating pag-tulog. Malalaman mo kung ito ay insomnia sapagkat iniinda mo ito. Kung pakiramdam mo ay hindi ka naman pagod at sapat ang tulog mo, baka nga iyon talaga ang haba ng tulog na kailangan ng iyong katawan. Kung ikaw ay nag-dududa, kumonsulta sa doktor.
• Kung ang insomnia ay isang komplikasyon ng isang mental health issue tulad ng depression, bipolar, o schizophrenia, maaring hindi ito madala ng mga paraan sa itaas at kinakailangang gamutin talaga. Madalas, isang tanda(sign) ito na susumpungin na ang tao o nag-rerelapse. Kumonsulta agad sa doktor.

================================================
Likha ni :
Christopher P. Alipio, MD, DSBPP
Acute Psychiatric Unit
Amang Rodriguez Memorial Medical Center
================================================
May katanungan ka ba tungkol sa mga Mental Disorders o Mental Health? Ipadala sa pinoymhblog@gmail.com at subukan natin sagutin at talakayin.
================================================

Ang isang sistema na ginagamit sa talk-therapy (psychotherapy) ay ang CBT (Cognitive Behavioral Therapy). Sa CBT, binibigyang importansiya ang mga kahulugan o interpretasyon na binibigay natin sa mga: (1) bagay na nagyayari sa atin sa totoong buhay, at (2) mga bagay na nararanasan natin sa ating pagmumuni o pag-iisip. Ang mga kahulugan o interpretasyon na ito ay nagiging dahilan para makaramdam tayo ng emosyon, at ang mga emosyon na ito ay ang magiging ugat ng kung paano tayo aaksyon, gagalaw, o mag-re-react.

Halimbawa, sinabi ng iyong boyfriend na: “Medyo sunog yung hotdog, ano. Pero masarap gusto ko ‘to tustado!” Halimbawa ng mga maari natin maisip kung mali ang gawi natin:

• Wala na talaga akong nagawang tama.
• Sabi niya sunog ako magluto?
• Hihiwalayan niya na ako dahil dito.

Ang mga bagay na ito ay tinatawang sa CBT na Cognitive Distortions o mga maling gawi ng pag-iisip o pag-bibigay-kahulugan. Ang mga cognitive distortions na ito may maaring magdulot na tayo ay: maainis, madepress, magalit, atbp. Ang mga maling gawi na ito ay natutunan natin at hindi naman natin sinasadya o ginugustong isipin talaga pero naging gawi na nga natin. Dahil ito ay gawi lamang pwede itong mai-tama.

Ang mga Cognitive distortions na ito ay maaring ma-correct/mai-tama sa pamamagitan ng pag-pansin sa ating mga gawi, paglilista, at pag-mu-muni-muni kung paano natin ito maitatama.

Ang mga pinakamadalas na maling gawi ng pagbibigay-kahulugan ay:

1. “Wala na talaga akong nagawang tama” – BLACK and WHITE THINKING – pag-grupo sa mga bagay sa dalawang mag-kasalungat na pagpipiliian lamang. Gusto niya ako vs galit siya sa akin; Lahat ng gawa ko tama vs lahat na lang mali; matalino siya vs bobo siya. Sa totong buhay maraming mga bagay na hindi mailalagay sa black o white lang, minsan may nakakalimutan tayo o sasabihin natin minsan “tao lang…” hindi natin kailangan maisip na bobo tayo o wala na tayong ginawang tama dahil lang sa nagkakamali tayo.
2. “Sabi niya sunog ako magluto” – FILTERING – maling gawi na kung saan napapansin lang ang negatibong aspeto at doon lang nag-fofocus. Sabi sa halimbawa sa taas, gusto niya ang tostado pero ang narinig lang ng girlfriend na sinabing sunog ang luto niya.
3. “Hihiwalayan na ako nito” – CATASTROPHIZING – parating worst-case scenario ang palagay nating mangyayari.

Ang tatlong ito ang mga pinakamadalas natin gawing mga pilipino na maling gawi ng pag-iisip. Ilan pa sa mga Cognitive distortions na ginagawa natin ay:

1. OVERGENERALIZATION – pag nangyari minsan, parati na lang natin feeling mangyayari ulit sa bawat pagkakataon. Madalas ang mga taong nagkakaroon ng anxiety ay nag-iisip ng ganito. “Hihimatayin ako dun…”
2. JUMPING TO CONCLUSION – wala pa nga sinasabi pero may interpretasyon na o kahulugan na sa atin. Sa halimbawa sa taas, kunwari walang sinabi si boyfriend, pero nag-isip pa rin siya paulit-ulit na: “sasabihin nito sunog ang luto ko, sasabihin nito…”
3. DISQUALIFYING THE POSITIVE – sabi ni boyfriend “wow, gusto ko to” tapos ang maiisip pa rin ni girlfriend “nagiging mabait lang siya…”
4. EMOTIONAL REASONING – “feeling ko ang loser ko, therefore, loser ako.” “nagagalit ako ibig sabihin may ginawa ka ngang mali.” Dahil lamang sa nararamdaman natin nag-co-conclude na tama iyon.
5. SHOULD STATEMENTS – “DAPAT” “dapat ginawa ko yung hiling niya” “dapat hindi siya masyadong demanding” “dapat huwag siya masyadong sakim”
6. PERSONALIZATION – bumagsak ang kapatid mo sa school, “wala kong kwentang kuya/ate/nanay/tatay” Inaako mo ang mga pagkakamali ng iba. Hindi lahat ng bagay na mangyayari na mabuti o masama ay sadyang dahil lamang sa iyo kungdi sa maraming kadahilanan.

Paano natin maitatama ang mga ito? Dapat tayo ay mag-lista sa araw-araw ng ating mga pagmumuni muni. Pagkatapos, lagyan natin kung anong cognitive distortion ang ginagawa natin at kung ano ang nararamdaman natin dahil doon. Pagakatapos mag-iisip tayo ng alternatibong paraan ng pag-iisip na mas healthy at makakabuti sa pakiramdam natin at pansinin kung pag ganoon ba ang inisip natin ay hindi na tayo makakaramdam ng masama.

“Marami pa namang pagkakataon sa susunod na makakapagluto ako ng hotdog, mas pag-bubutihin ko na”

“Gusto pala niya ng tustado, tatanungin ko kung gaano ka tustado ang gusto niya”

“Iba-iba pala ang gusto ng tao hahaha yung dati kong boyfriend ayaw ng sunog, ito gusto naman sunog hihihi…”

================================================
Likha ni :
Christopher P. Alipio, MD, DSBPP
Acute Psychiatric Unit
Amang Rodriguez Memorial Medical Center
================================================
May katanungan ka ba tungkol sa mga Mental Disorders o Mental Health? Ipadala sa pinoymhblog@gmail.com at subukan natin sagutin at talakayin.
================================================

Maraming may OCD sa mundo. Noon, akala ng mga dalubhasa ay di ito karaniwan ngunit nitong mga huling mga dekada, natagpuan na 2 hanggang 3 porsyento ng populasyon ang mayroon nito. Kung ang dami ng pilipino ay 100,000,000, ang dami ng mayroon nito ay tumatayang 2-3 million katao.

Ang mga taong may OCD ay mayroong Obsessions at Compulsions. Bihira ang mga taong mayroon lamang obsessions o mayroon lamang compulsions ngunit hindi ito impossible.

Madalas ang mga tao ay napapansin lamang na mayroon silang compulsions. Mayroon namang mga taong napapansin lamang ang kanilang obsessions at akala nila ay wala silang compulsions dahil sa loob ng isip nila nangyayari ang mga paulit ulit na compulsive behavior.

Akala ng marami, ang OCD ay paulit-ulit na paghuhugas ng kamay o pag-check kung naka-lock ang pinto o yung gusto mo malinis ang paligid. Hindi po. Maraming taong gusto ng malinis ngunit wala namang OCD. Kung alam mo naman na nakasara na ang pinto ngunit gusto mo lamang makasigurado muli, muli, muli, muli, baka nga mayroon kang OCD.

Ano ang Obsessions?

Mga isiping hindi welcome, paulit-ulit, pumapasok kahit ayaw isipin, minsan ito ay pakiramdam o mental pictures na nakakapagpaalala sa iyo ng hindi magandang pakiramdam. Ang taong may OCD ay iniiwasan na ma-trigger ang paglabas ng ganitong isipin, o sinusubukang huwag isipin or gumawa ng bagay na makakapagpaalis sa isiping ito. Ilang karaniwang halimbawa ng mga obsessions:

• baka makasakit ako ng damdamin
• baka makasakit ako (pisikal) sa iba
• baka mawala ako sa control
• baka magkasakit ako (o di kaya, baka magkasakit sila)
• pag-iisip ng masama sa iba dahil sa inis pero takot na magkatotoo ito (o sa sarili)
• gusto kong ganito dapat ang mangyari
• baka may maisip akong labag sa gusto ng diyos
• takot na ang naisip na sekswal ay hindi dapat

Ano ang Compulsions?

Ipagpapatuloy…

Karaniwan sinasabi na kapag nagpapatingin sa isang mental health professional ay “baliw” ang isang tao. “May tama” “May sayad,” at iba pa. Pero, ano nga ba yung ibig sabihin ng baliw??

Ang pinaka tinutukoy ng katagang baliw karaniwan ay ang mga pasyente na may Schizophrenia na malala (Basahin: Ano ang Schizophrenia?). Sila yung mga taong pwedeng maging taong grasa kung di magamot. Sila yung may pscyhotic symptoms na malala.

Ano ang psychotic symptoms?

Ang dalawang pinaka karaniwang halimbawa ng psychotic symptoms ay:

Una, hallucinations – may nakikita o naririnig, o nararanasan na sila lamang ang nakakaramdam. Maaring may naririnig silang boses na nagsasabi ng mga insulto sa kanila o di kaya sinasabing papatayin sila kaya sila naprapraning. (Basahin: Mga halimbawa ng hallucinations) Minsan dahil dito nagkakaroon sila nitong pangalawang psychotic symptom na ang tawag ay…

Ikalawa, delusions. Ang delusions ay mga paniniwalang hindi totoo pero kumbinsidong kumbinsido ang taong meron nito. Halimbawa, pinipilit nila na may masamang balak ang kapit bahay sa kanila o di kaya siya ay pinag uusapan ng lahat ng tao. Karaniwan malalaman na ito ay delusions dahil sa tindi ng pagtatanggol nila ng paniniwalang ito. Ipipilit talaga nila na ito ay tunay. (Basahin: Iba’t-ibang klase ng Delusions)

Pag hindi nagamot, maaring lumala ang psychosis at sila yung tatawaging baliw.

Nakikita ang psychosis sa Schizophrenia. Maari rin ito makita sa depression at bipolar kung sobrang malala ng mood disorder.

(Basahin: Ano ang Depression? Ano ang Bipolar?)

Hindi lahat ng nagpupunta sa psychiatrist ay baliw. Tulad ng hindi lahat ng nagpupunta sa internist ay may cancer. Maraming sakit ang ginagamot ng internist, surgeon, ENT, at Ophtha. Yung mag-asawang may problema sa kanilang lovelife dumudulog sa psychiatrist para sa couples therapy. Di naman sila baliw. Yung matandang may memory gap o nag-uulyanin di naman baliw pero pasyente rin namin. Yung millenial na hirap mag-adjust sa bagong trabaho at sabay na nag-aaral di baliw pero tinutulungan din namin. Yung pulis na may nerbiyos di rin baliw, pasyente rin namin.

Ang mga taong nagsasabing baliw ang nagpupunta sa mental health professional ay dapat turuan upang hindi sila manatiling ignorante dito. Huwag agad pagbintangan na makitid ang utak bagkus bigyan ng pagkakataon na mapaliwanagan. Pabasa ninyo kaya ito sa kanila.

================================================
Likha ni :
Christopher P. Alipio, MD, DSBPP
Acute Psychiatric Unit
Amang Rodriguez Memorial Medical Center
================================================
May katanungan ka ba tungkol sa mga Mental Disorders o Mental Health? Ipadala sa pinoymhblog@gmail.com at subukan natin sagutin at talakayin.
================================================